Kroniek van Ekehaar
Geschiedenis van een gehucht in het Dingspel Rolde

Ekehaar - Rond 1300 bestond Ekehaar uit twee boerenerven, maar de buurtschap is vermoedelijk als kampontginning al in de vroege Middeleeuwen gesticht. Het gebied rond Ekehaar moet al vóór de jaartelling bewoond zijn geweest.
(Red. W.R. Foorthuis en P. Brood, Drenthe, Gids voor Cultuur en Landschap, 2002)

Ekehaar (1843), gehucht in Rolderdingspil, prov. Drenthe, 1 uur Z.O. van Assen, gemeente en  3/4 uur Z.  ten W. van Rolde, met 4 huizen en 35 inwoners.
( Aa van der, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, 1843)

Ekehaar komt in allerlei varianten in de oude stukken voor: Ekehair, Ekehaer, Eekehaer, Eke Haar, IJkhaar, IJkehaar, Eijkhaar, Eijkehaar, Eeckehaar, Eeckhaar, Eeckehaer.
De naam is samengesteld uit eke = eik en haar = hoogte.

Ekehaar vormde tot 1849 één marke met Amen. Waar in oude stukken de 'buren van Amen' worden genoemd, gaat het dus om de markegenoten van Amen en Ekehaar.

Ekehaar is de centrale plaats van de Broekstreek, waartoe verder worden gerekend: 
Amen,
Eleveld en Geelbroek
Eldersloo
.

Inleiding
Op basis van bronnen in het Rijksarchief Drenthe in Assen en literatuur wordt de geschiedenis van Ekehaar (en Amen) beschreven. Alle gevonden vermeldingen van Ekehaar komen aan bod of ze nu van groot belang zijn of niet. Daarmee rijst een beeld van wat in relatie tot Ekehaar is beschreven in de voorbije eeuwen. Gezien de grote hoeveelheid gegevens die in het archief liggen opgeslagen kan gemakkelijk wat over het hoofd zijn gezien. 
Ook oude berichten in de Drentsche & Asser Courant met betrekking tot Ekehaar komen aan bod. Dit gebeurt nogal fragmentarisch omdat daarvoor elke krant moet worden doorgenomen, tenzij anderen dat al hebben gedaan. Dit is voor enkele jaargangen het geval.


Oudste geschiedenis
Hoewel geschreven bronnen hierover ontbreken, kan worden aangenomen dat met de uitbreiding van de landbouw en het doen van nieuwe ontginningen gehuchten als Ekehaar zijn ontstaan. Dit wordt dan gedateerd in de vroege middeleeuwen (vanaf 500 na Chr.). Als uitzondering binnen het dingspel Rolde maken Amen-Ekehaar en Schoonloo geen deel uit van een domaniaal gebied, zoals van de Bisschop van Utrecht.
Als oudste bodemvondsten kunnen worden genoemd een in 1944 in Ekehaar gevonden lanspunt met een houten schacht (periode 2100-1100 v.Chr). Verder een met drie dwarse groeven versierde randbijl, gevonden in 1873/74 (uit dezelfde periode). Archeologen gaan ervan uit dat dat deze voorwerpen zijn gedeponeerd als offergaven voor hogere machten. 
Tussen Ekehaar en Eleveld bevindt zich een Celtic field, dat alleen te zien is op een luchtfoto. Een Celtic field (periode 600 v.Chr - Chr. geb.) bestaat uit een aaneenschakeling van vierkante tot langwerpige perceeltjes (raatakkers).
(Ontleend aan: Geschiedenis van Rolde)


Amen
door
L. Braaksma

Baoreld Schuring zat aachter de pet
En prevelde zachies zien gebed.
Moetie har ok de handn volln,
Maor mus 'n oog op de kleinties holn.


"Amen", zee Schuring en schoof de pet weer op
Zien verweerde, rustige boerenkop.
Doe zee Geessien: "Wat is dat roar,
Vao zeg altied Amen en nooit Ekehaor".